“Сахалыы ааттаныахха” диэн кэпсэтии, санаа атастаһыыта хаһыатынан, араадьыйанан уонна күөх экранынан өрүү ыытыллар. Ол эрээри, этэргэ дылы, дьиҥнээх дьыалатыгар дьэ киирдэ. Ил Түмэн депутаттара ааспыт уочараттаах пленарнай мунньахха “Оҕо төрөөтөҕүнэ государственнай регистрациялааһыҥҥа сахалыы национальнай абыычайга сөп түбэһиннэрэн оҕоҕо араспаанньаны уонна аҕа аатын иҥэрии туһунан” диэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин сокуонун ылбыттара.
Айдын Айхан уола
Ыам ыйын 4 күнүгэр ити сокуон туһунан өрөспүүбүлүкэ Президенин Егор Борисов 1399 №-дээх Ыйааҕа тахсыбыта. Тустаах докумуон күүһүгэр киирээтин кытары, дьоллоох Дьокуускай куорат эдэр дьиэ кэргэнэ Лена уонна Айхан Габышевтар бастакы оҕолорун сахалыы абыычайынан ааттаабыттарын туһунан үөрүүлээх сонуну истэммин, ыал аҕатын кытары көрсөммүн кэпсэтэ сырыттым.
- Айхан Иванович, бастакы оҕоҕут күн сирин хаһан көрдө, ким диэн ааттаатыгыт?- Биһиги дьиэ кэргэн бастакы оҕобут күн сирин ыам ыйын 19, уруккунан пионерия күнүгэр күн сирин көрбүтэ. Сахалыы сиэринэн ааттааһын туһунан сокуон ылыллыбытын үөрэ истибитим. Өрөспүүбүлүкэ Президенин Ыйааҕа тахсыбытын кэнниттэн саахсаҕа тиийэммин уолбун ити сокуоҥҥа сөп түбэһиннэрэн ааттаатым. Ол курдук, оҕобут Габышев Айдын Айхан уола диэн ааты сүктэ. Уолбут төрөөбүтүн туһунан сибидиэтэлистибэтин сахалыы уонна нууччалыы өттүгэр итинник сурулунна.
- Тустаах сокуон күүһүгэр киирбитин кэнниттэн өрөспүүбүлүкэҕэ аан бастакы сибидиэтэлистибэни эһиги ыллаххыт...
- Оннук. Дьокуускай куорат саахсатын управлениета итини туоһулуур ыспыраапканы биэрбитэ. Манан биһиги дьиэ кэргэн киэн туттабыт.
PS: Күндү ааҕааччыларбар ити ыспыраапка ис хоһоонун кытары билиһиннэрэбин:
Справка
Выдана Габышеву Айдын Айхан уола в том, что 22 мая 2012 года ему выдано первое свидетельство о рождении с присвоением отчества по якутскому национальному обычаю в соответствии с Законом Республики Саха (Якутия) от 25.04.2012 года №1065-З №1031-IV.
Руководитель отдела Управления ЗАГС по г. Якутску №1 Т. Н. Кривошапкина.
- Айхан Иванович, эн бииргэ төрөөбүт убайыҥ аатын сахалыы аакка уларыппытын билэбин. Ити туһунан уонна бэйэҥ тускунан кэпсээ эрэ.
- Бииргэ төрөөбүт убайым Слава Турцияҕа үөрэнэ сылдьан, аатын Айхал диэн официальнайдык уларыттарбыта. Дьиҥэ, аатын туруору тылбааһа буоллаҕа дии.
Мин кини холобурун батыһаммын уонна омук бэйэтин аатын сүгүөхтээх диэн патриоттуу санааттан, 2004 сыллаахха 16 сааспын туоларбар Семен диэн ааппын Айхан диэн уларыттарбытым.
2010 сыллаахха Грант сүүйэммин Швецияҕа Стокгольм куоракка тиийэммин үөрэнэ сылдьыбытым. Онно бэйэм омугум аатын сүгэ сылдьарбыттан аан бастаан астыныыны ылбытым. Омуктар ааппын наһаа интэриэһиргээбиттэрэ. Ааппыттан саҕалаан, салгыы саха культуратын, үгэстэрин кэпсээн-ипсээн барарым. Бэйэм юрист идэлээхпин. Ол хайысхатынан Швецияҕа үөрэммитим.
Ааспыт сыллаахха Нам улууһуттан төрүттээх Леналыын сүрэхпитин холбооммут ыал буолбуппут. Ааҕааччылар Ленаны “Тыал баарын тухары” уонна “Лотерея” киинэлэргэ оонньообутунан билиэхтэрин сөп. Сергей Потапов уһулбут “Тыал баарын тухары” киинэтигэр сүрүн оруолу оонньообута.
- Эйигин өссө быйылгы Сомоҕолоһуу уонна норуоттар доҕордоһууларын сылларын эмблематын ааптарын быһыытынан билэбин.
- Эмблема оҥорорго куонкурус биллэриллибитигэр кыттарга быһаарыммытым. Элбэх үлэ киирбититтэн бастаабытым.
- Айхан Иванович, кэпсэтиибит түмүгэр тугу этиэҥ этэй?
- Өрөспүүбүлүкэбит салалтата маннык сокуону ылыммытыгар махтанабыт. Эдэр ыаллары оҕолоргутун сахалыы ааттааҥ диэн ыҥырабын.
- Айхан Иванович, кэпсээниҥ иһин махтанабын.
Онон тустаах сокуоммут хайыы-үйэ күүһүгэр киирдэ. Эдэр ыал сахалыы абыычайынан оҕолорун ааттаабыттара бу — биһиги омукпут кэскиллээҕин көрдөрөр дии саныыбын.
Сахалыы ааттааһын туһунан төрдүттэн
“Киһи аата кини инники дьылҕатыгар сабыдыаллаах” диэн этэллэрэ сөптөөх. Ол иһин саҥа төрөөбүт оҕоҕо аат биэрэргэ төрөппүттэрэ, кини чугас дьоно улахан суолта биэрэллэр. Уһун-киэҥ толкуй кэнниттэн биирдэ оҕоҕо аатын иҥэрэллэр. Суруйуум ситэ буоллун диэн, сахалыы ааты пропагандалааччылартан биирдэстэрин, ытык киһибит Михаил Иванову-Багдарыын Сүлбэни кытары көрсөммүн эмиэ кэпсэтэ сырыттым. Кини саҥа сокуонунан оҕо ааттаммытын үөрэ иһиттэ уонна бэйэтин санаатын үллэстибитинэн барда.
- Сахалыы ааттаныахха диэн урут-уруккуттан үгүстүк кэпсэтэбит. Өрөспүүбүлүкэ салалтата сокуон ылынан дьиҥ дьыалатыгар дьэ киллэрдэ. Итиннэ махтанабын эрэ.
Сахалыы ааттааһын историятыттан кылгастык билиһиннэриим. Революция кэнниттэн саха бастыҥ дьоно оҕолорун сахалыы аттаан киирэн барбыттара. Холобур, Былатыан Ойуунускай кыргыттарын Саргылаана уонна Сардаана диэн ааттаабыта. Онтон дойдуну Сталин диктатурата баһылаабыта. Бастыҥ дьоннорбутун националистар уонна дьоппуон үспүйүөннэрэ диэн хаайталаабыттара. Дьон националист буолумаары, кутталларыттан оҕолорун сахалыы ааттаабат буолан хаалбыттара. Ити өйдөнүллэр суол.
Мин Бүлүүгэ үлэлии сылдьаммын 1958 сыллаахха бастакы уолбун Ньургун диэн ааттаабыппар дьон-сэргэ сөҕүү-махтайыы бөҕө буолбуттара. Ити кэмҥэ ким даҕаны оҕотун сахалыы ааттаабат этэ. Иккис уолбун Айдар уонна үһүс уолбун Эллэй диэн ааттаабытым. Эллэйим оҕо садыгар барыытыгар сахалыы ааттаах оҕо элбээбит этэ. Кини сылдьар бөлөҕөр сахалыы ааттаах уонча оҕо баара. 90-с сылларга уонна кэлиҥҥи кэмҥэ сахалыы ааттаах оҕо элбээбитэ киһини үөрдэр, санаатын көтөҕөр. Сиэннэрим уонна хос сиэннэрим бука бары сахалыы ааттаахтар. Бүтэһик хос сиэним Сарыал диэн ааттаах.
Күчүмэҕэй кэмнэр эмиэ бааллара
“Ыал Бии Билиитэ” диэн кинигэҕэ ытык киһибит Михаил Алексеев-Дапсы: “Мин улахан кыыспын Айталы диэн суруйтара сатаабыппын саахса үлэһитэ, биир эдэркээн нуучча кыыһа, туох да иһин көҥүллээбэтэҕэ”, - диэн суруйар. Ол курдук, урукку өттүгэр баҕарбыт да ааккын биэрэр күчүмэҕэй этэ. Маны таһынан “Ньургуйаана”, “Туйаара” курдук ааттары “Нюргуяна”, “Туяра” диэн саахса үлэһиттэрэ суруйаллара. Мантан инньэ тустаах сокуон ылыллан, итинник сыыһалар-халтылар таһаарыллыбат буолуохтара диэн эрэллээхпит.
Киһи ордук ыраах сиргэ сылдьан, сахалыы аата суоҕуттан кыбыстарын тус бэйэбинэн билэн турабын. Аатыҥ кимий диэтэхтэринэ, нууччалыы ааккын эттэххинэ, кэлэйбиттии көрөллөрүн элбэхтэ биллим. Тас дойдуларга олорор доҕотторум эмиэ соһуйаллар. Кылгас кэмҥэ бииргэ үлэлээбит уолум Москваҕа үөрэххэ киирэн баран, Дима диэн аатын Айсиэн диэҥҥэ уларыттарыан олус баҕарбыта. Кини араас омуктары кытары үөрэнэ сылдьан, итинник өйгө-санааҕа кэлбитэ. Сахалыы аата суох киһини атын омуктар бэйэтэ культурата суох диэн көрөллөрө баар суол уонна ити бааламмат.
Тустаах сокуон 3 ыстатыйатыгар этиллэринэн, билигин төрөппүттэр баҕаларынан оҕо араспаанньатын оннугар аҕа ууһун аата-суола ыйыллыан эмиэ сөптөөх. “Аҕа ууһа” диэн өйдөбүлгэ кинилэр ааттара-суоллара эбэтэр олорбут сирдэрин-уоттарын ааттара киириэн сөптөөх. Маны таһынан үөһэ ахтан аһарбыппыт курдук, сахалыы абыычайынан оҕо аҕатын аатыгар “уола” уонна “кыыһа” диэн эбэн биэриэхпитин сөп.
Сокуон күүһүгэр киирдэ, мантан инньэ сахалыы абыычайынан ааттаах-суоллаах оҕолорбут, дьоммут элбиэхтэрэ диэн эрэллээхпин.
Людмила Ноговицына, «Ил Түмэн» хаһыат
Дата последнего изменения: 12 декабря 2018, 15:01